Zit u goed? Als dat niet zo is, ga dan even goed zitten voor u de volgende zin leest. “Onze samenleving vindt haar oorsprong in de joods-christelijke traditie, het humanisme, de Verlichting en het liberalisme, fundamenten die hebben geleid tot een vrije en tolerante samenleving.” De openingszin van een artikel op de opiniesite Jalta van VVD-kamerlid Malik Azmani. U weet wel het kamerlid dat het VVD-vluchtelingenbeleid van ‘opvang in de regio’ verzon. Een prachtige ronkende openingszin joods, christelijk, humanisme, Verlichting, liberalisme die de fundamenten van onze vrije en tolerante samenleving vormden. Haast te mooi om waar te zijn. Haast te mooi of gewoon te mooi?

Illustratie: Emaze

Neem dat joods-christelijke, Azmani is niet de enige die deze woorden tegenwoordig achter elkaar zet alsof ze bij elkaar horen. Toch dachten christenen daar eeuwen lang, eigenlijk nog tot kort geleden, anders over. De Europese christelijk geschiedenis loopt nu niet over van enthousiasme voor joden. Van buitensluiting, via progoms tot systematische vernietiging in gaskamers. Ook onderling waren die christenen niet altijd, of eigenlijk bijna nooit, goede vrienden. Denk maar eens aan de godsdienstoorlogen.

De Verlichting en het christendom en ook het jodendom, ook geen gelukkige combinatie. Verlichte denkers zetten zich juist af tegen voorgekookte waarheden van een religie. Zij moedigden mensen, in tegenstelling tot de dominees en priesters, juist aan tot zelfstandig denken en zoeken naar de waarheid. Gebruik de rede en kom tot de waarheid, zo zou je het kort kunnen samenvatten. Dat is trouwens ook in het kort de samenvatting van het humanisme. Ook dat zette zich juist af tegen het ‘bovennatuurlijke’ geloof en ging daar verder waar klassieke denkers waren opgehouden, of beter gezegd verdrongen door christelijke denkers. Nee, die vrije en tolerante samenleving is er eerder ondanks, dan dankzij het christendom gekomen.

Dan het liberalisme, welk liberalisme bedoelt hij? Zou een negentiende-eeuwse liberaal zich herkennen in de VVD-variant van nu? Een eeuw geleden was de liberaal Pieter Cort van der Linden premier, hij zou de huidige ‘liberale’ premier Rutte waarschijnlijk bestrijden. Zou Azmani weten dat het socialisme en zelfs het communisme ‘kinderen’ zijn van het liberalisme? En hoewel ze onderling flink van mening konden verschillen en elkaar de koppen in konden slaan, waren de confessionelen toch hun belangrijkste tegenstanders.

Beste meneer Azmani, achter die mooie ronkende zin zit veel meer dan u denkt. De werkelijkheid achter de combinatie van deze woorden is heel anders, heel wat minder mooi dan u hier suggereert. Maar ja wie maalt daar om. Het is geschiedenis en die kun je te pas en te onpas gebruiken om je eigen waarheid te creëren. Daarin staat u niet alleen.

Als historicus rest mij te verzuchten: ach, die arme geschiedenis.