Mogen of moeten?

Vaste Joop-columnist Han van der Horst behandelt in een van zijn columns het begrip politieke correctheid. Dit doet hij in de vorm van een soort recensie van een aflevering van Opiniemakers van WNL waarin Wierd Duk verdedigt dat er sprake is van politieke correctheid. Van der Horst is het daar niet mee eens en sluit af met: “Hoe dan ook, politieke correctheid is net zo’n hersenschim als Allah zelf.”

Hans TeeuwenFoto: Nu

Het gaat mij er niet om wie van de twee er nu ‘gelijk’ heeft. Het gaat mij om de reactie van ene harry (27 april at 08:06). Hij, ik neem aan dat harry een hij is, schrijft: “Er bestaat zelfcensuur, dat geven artiesten en cartoonisten zelf toe. Dat dit een schande is, in een vrije samenleving mag Wierd Duk toch laten zien?” Hij reageert op de volgende passage van Van der Horst: “Koning kijkt liever niet voor aanvang de zaal in omdat hij bang is te harde grappen over Erdogan te maken als er bijvoorbeeld vijf Turken in het publiek zijn. Ook Hans Teeuwen wees op de gevaren die de maker van harde grappen over de islam bedreigen. Dat komt omdat de moslims dit soort humor niet accepteerden, terwijl de christenen – door Freek de Jonge zo heftig aangepakt – hierover geëmancipeerd glimlachen. Als je een grap over Allah maakte, zo wilde hij maar zeggen, ben je tegenwoordig je leven niet meer zeker en daarom doen cabaretiers aan zelfcensuur, doet iedereen aan zelfcensuur.”

Zelfcensuur mag niet, iedereen moet kunnen zeggen wat hij wil. Zo betoogt harry. Inderdaad moet iedereen kunnen zeggen wat hij wil en, beste harry, volgens mij mag ook iedereen zeggen wat hij wil. Maar, beste harry, is er niet een verschil tussen mogen en moeten? Dat je alles mag zeggen, betekent dat ook meteen dat je alles maar moet zeggen? Als ik iemand een verschrikkelijke idioot vind, maar die persoon is wel een directe collega, zou het dan helpen als ik hem een idioot noem omdat het mag? En al is die persoon geen collega moet ik hem dan een idioot noemen, omdat het kan.” 

Beste harry, is het werkelijk een schande als ik rekening houd met de ander en mijn boodschap daarop aanpas, als ik zelfcensuur toepas? Zou dat voor een cabaretier anders zijn? Zegt een cabaretier trouwens altijd wat hij denkt en omgekeerd zou hij ook werkelijk ‘denken’ (beter is vinden) wat hij zegt? Zou Hans Teeuwen werkelijk menen wat hij over de toenmalige koningin Beatrix zei? Of zou het kunnen dat hij rekening houdt met het effect dat zijn boodschap heeft? Is dat niet juist de kern van het cabaretier zijn?

Verdwalen in een lachspiegel

Dobberneger, een woord waarmee vluchtelingen en migranten in bootjes op de Middellandse Zee worden bedoeld. Het woord wordt meestal gebruikt door mensen die vluchtelingen en migranten liever naar elders zien vluchten of migreren. Ik wil het hier niet hebben over het al dan niet smakeloos zijn van dit woord en of het wel of niet gebruikt mag worden. Ik wil het hebben over mensen die lijken te verdwalen in de lachspiegel.

theo-maessen

Foto: Omroep Brabant

Want het lijken niet alleen de Duitse studenten in Fulda, waarover ik gisteren schreef, te zijn die verdwalen in hun eigen gelijk. De studenten verdwalen omdat zij het verschil niet kunnen zien tussen Vastelaovend en de werkelijkheid. Ook Bert Brussen, de grote man van ThePostOnline, lijkt te verdwalen in zijn eigen gelijk.

Brussen bekritiseert cabaretier Theo Maassen. Maassen haalde het in zijn hoofd om te reageren op een uitspraak van Carine Crutzen. Zij had verontwaardiging over het woord ‘dobberneger’ stompzinning genoemd omdat het woord slechts een situatie beschrijft. Maassen beweert in zijn ingezonden brief dat het woord meer doet dan een neutrale situatie beschrijven. Tot zover de ‘dobberneger’.

Brussen: “Kijk vijf minuten naar Theo Maassen op een podium en besef: dit is nou iemand die zichzelf superieur waant. En dan lekker zeiken over de superioriteit van anderen. Nogmaals: verschillig! Laf, hypocriet, bescheten, geëngageerd’ moralisme.” De Duitse studenten kijken met hun bril van de werkelijkheid naar de Vastelaovend, een lachspiegel van de werkelijkheid. Zij nemen dat wat zij in de lachspiegel zien, serieus.

Doet Brussen niet precies het omgekeerde? Maassen is een cabaretier, ook iemand die mensen met een lachspiegel naar de werkelijkheid laat kijken. Dit met de bedoeling een serieuze boodschap over te brengen. Dat Maassen cabaretier is, wil dat zeggen dat hij altijd met de lachspiegel werkt?

Beste meneer Brussen, zou het niet kunnen dat Maassen in zijn ingezonden brief met een normale spiegel werkt? Verwart u de cabaretier hier niet met de mens? Verdwaalt u, net als die Duitse studenten, niet ook in een lachspiegel?

Cabaretteketet

Nog twee maanden en dan zit het jaar er weer op. Dan zitten we met de oliebollen op het champagnemoment van het jaar te wachten. Het moment dat er weer voor miljoenen aan de opwarming van de aarde wordt gewerkt via het afsteken van vuurwerk. Zo vlak voor dat moment is de oudjaarsconference. Een cabaretier kijkt terug op wat er in het afgelopen jaar is gebeurd en neemt dat op de hak. Vroeger altijd maar een, tegenwoordig zijn het er veel meer. Immers iedere zichzelf respecterende cabaretier wil zijn eigen variant en zelfs historicus Maarten van Rossum heeft zich er al aan gewaagd.

eindejaarsconference

Foto: Eindejaarsconference van Van Rossem in Theater Carré | Amsterdam …

Maar wat te doen als de werkelijkheid al cabaret is? Wat moet een cabaretier dan doen? Welke grap moet je maken over GeenPeil van Peppi (Jan Roos) en Kokkie (Thierry Baudet) en het Oekraïnereferendum? Over de politieke ambities van beide heren? Welke grap moet je maken over het ‘mediafilmpje’ van Denk? Hoe neem je het ‘a-viertje’ van Wilders op de hak? Een lijstje met kreten en getallen dat wordt overtroffen door het eerste het beste beschreven bierviltje na vijtien pils en zeven kopstoten. Hoe kun je ‘pleurop’ Rutte overtreffen? Een grap maken over de ‘lijsttrekkersverkiezing’ van de PvdA zou betekenen dat je die verkiezingen serieus neemt. Om over het plagiëren van het plagiaat van Klaver maar te zwijgen. De cursus ‘rekenen met Roemer’ vond al plaats tijdens de algemene beschouwingen. Het creatieve taalgebruik van het CDA met betrekking tot ‘mensen van elders’, wat kun je daar nog aan toevoegen? Verder heeft Halbe Zijlstra de zwarte Piet al. En verder zijn wij tegen de bio-industrie. Maar goed dat ik geen eindejaarsconferance hoef te geven.

Hoe maak je cabaret van een werkelijkheid die alle kenmerken van een cabaretvoorstelling heeft? Een grap over een grap, dat zou een meta-grap zijn. Of zou je de rol om kunnen draaien? Anderhalf uur serieus en inhoudelijk praten over belangrijke zaken. Een cursus staatsrecht of een college rechtvaardigheid?

Moet kunnen. Kunnen we daarna helaas weer een jaar lang lachen om het ‘cabaret van de werkelijkheid’.