’t Kan verkeeren

Als ik aan spionnen denk, dan denk ik aan James Bond. Een onkwestbare ladykiller die met moderne snufjes techniek en onderkoelde humor de strijd aangaat met het kwaad. Nu is Bond een grove overdrijving van de werkelijkheid, die is veel minder spectaculair en de gemiddelde spion verzamelt informatie en dat is soms lastig. Zeker als die informatie wordt versleuteld zoals nu bij WhatsApp en andere digitale communicatiemiddelen.

james-bond

De baas van de Nederlandse spionnenorganisatie AIVD wil dan ook dat zijn dienst de mogelijkheid krijgt die versleuteling ongedaan te maken. Dan kan de dienst de appjes van potentiële terroristen lezen. Alleen: “van diegenen die een bedreiging vormen.” aldus opperspion Rob Bertholee in de Volkskrant “bij al die andere mensen willen we niet meekijken,”. Nu ben ik niet wantrouwend van aard en geloof Bertholee op zijn blauwe ogen dat hij rechtsorde wil beschermen en: “Dat betekent dat we gecontroleerd bevoegdheden inzetten. Bij mensen die geen gevaar zijn, mag dat niet.” Dit natuurlijk tot het tegendeel is bewezen. Alleen is het dan te laat, dan hebben de spionnen die bevoegdheid al.

Want ‘diegenen die een bedreiging vormen’ is een rekbaar begrip en dat kan veranderen. In de jaren vijftig werden communisten als een bedreiging gezien. In de jaren zeventig zou je als Molukker een grote kans hebben gelopen om als ‘bedreiging’ gezien te worden.  Nu zal menigeen meteen denken aan moslimterroristen en loop je als moslim een grotere kans om als bedreiging gezien te worden. Mochten de Fortuynaanhangers eens aan de macht komen dan zullen veganisten en dierenrechtenactivisten een bedreiging zijn en dan kom je al snel bij donateurs van bijvoorbeeld Wakker Dier. Mocht een verwarde columnist volgende week een politicus vermoorden, zou dan de Ballonnendoorprikker ook een ‘bedreiging’ vormen?

’t Kan verkeeren, aldus Bredero, wie weet tegen wie die bevoegdheid gebruikt kan worden? Bevoegdheden hebben de neiging om opgerekt te worden en ook gebruikt te worden voor zaken waarvoor ze niet bedoeld zijn. Diverse klokkenluiderszaken laten dit zien. Alleen is het lastig om je te verweren tegen een spionnendienst.

De speld en de hooiberg

“Jihadisten kopen geen boeken bij Bol.com en shoppen niet voor een rokje bij Wehkamp. Zij hebben het op de Nederlandse staatsveiligheid gemunt. Zij misbruiken de vrijheid die zij op internet hebben om ónze vrijheid om zeep te helpen.”  Dit schrijven Tweede kamerleden Ockje Tellegen en Jeroen van Wijngaarden in de Volkskrant in een artikel waarin zij het wetsvoorstel Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten verdedigen.

zoeken-naald-hooibergFoto: www.wanttoknow.nl

De AIVD moet, volgens de twee VVD’ers, meer handvatten krijgen om terroristen en vooral jihadisten ook digitaal op te sporen. Want ook: ‘Online heeft een jihadist geen recht op privacy,’ zoals de kop boven het artikel leidt. Is het hierbij niet een probleem dat een terrorist (want er zijn ook terroristen die geen jihadist zijn) pas een terrorist is, als de rechter hem heeft veroordeeld? Voor die tijd is het hooguit een verdachte en die hebben ook rechten. Dat is nu juist het kenmerk van onze rechtstaat.

Daarmee kom ik bij de passage die ik aanhaalde. Of jihadisten niet bij bol.com winkelen, of bij de Wehkamp shoppen weet ik niet. Misschien koopt de jihadist de Koran wel bij bol.com en zijn legerbroek bij de Wehkamp? Wat een jihadist in ieder geval niet kan, is onze vrijheid om zeep helpen. Die macht heeft de jihadist niet.

Die macht heeft alleen onze volksvertegenwoordiging, de Tweede en Eerste kamer. Die kunnen wetten aannemen die onze vrijheid om zeep helpen of aantasten, wetten zoals de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Want hoe positief de VVD’ers ook spreken over deze wet, hij tast de vrijheid van mensen aan door gegevens te verzamelen. Gegevens waardoor iemand kan worden gevolgd, waardoor zijn contacten in beeld kunnen worden gebracht. Er kunnen goede, andere redenen zijn waarom de vrijheid op dit punt moet worden ingeperkt. Die andere reden kan in ieder geval niet zijn dat de ‘jihadisten onze vrijheden om zeep helpen’.

De beide Kamerleden zouden beter moeten weten. Of proberen zij zo te verhullen dat deze wet onze vrijheid aantast? Terroristen opsporen is lastig, zeker omdat het vaak early adapters zijn, goed op de hoogte van de nieuwste technieken. Dus ook van de mogelijkheden om de nieuwe maatregelen te ontwijken? In de grote bulk aan gegevens die straks mag worden verzameld, zal best iets interessants bij zitten wat naar een terrorist leidt. Zou het groter maken van de ‘hooiberg’ het makkelijker maken om die ‘speld’ te vinden?