“Wetenschap moet betrouwbaar zijn en wetenschap is geen politiek. Rechtspraak is weer een ander terrein. Het is van groot belang om de grenzen tussen wetenschap, politiek en rechtspraak goed te bewaken.” Ware woorden in de laatste alinea van een artikel van Alma van Hees bij Opiniez. Een artikel met als titel “De rechter als klimaatwetenschapper en politicus”. Onderwerp van het artikel is de Urgenda-uitspraak. Daar is het fout gegaan want in die zaak heeft: “de Hoge Raad zich als scheidsrechter in de wetenschap,” opgesteld. Volgens Van Hees heeft de Hoge Raad die rol aangenomen en dat leidt tot: “dwaas beleid.” Van Hees is niet de enige die deze mening is toegedaan. In haar artikel haalt ze anderen aan die eenzelfde mening zijn toegedaan. Hebben zij een punt?

• 

Het lijkt erop dat Van Hees een bijzondere opvatting van wetenschap heeft. “Rechters die zich als hoogste wetenschappelijk college zien en bepalen welke wetenschappelijke kennis de doorslag moet geven. Gaat het bij het Urgenda-vonnis om wetenschap, onbetwist en grondig bewezen? Of om alarmistische voorspellingen op basis van betwiste modellen? Heeft de rechterlijke macht opeens ‘de waarheid’ in pacht?” Wetenschap moet, volgens Van Hees ‘onbetwist en grondig bewezen zijn’. Mij is altijd geleerd dat wetenschap het reduceren van onzekerheid is. Door logisch redeneren formuleren we een hypothese, een vooronderstelling en vervolgens onderzoeken we die hypothese. Dat onderzoeken kan op twee manieren. Als eerste kun je zoeken naar bevestiging van je hypothese. Naar waarnemingen, metingen en gebeurtenissen die deze ondersteunen. Hoe meer dat er zijn, hoe ‘zekerder’ je hypothese. De tweede manier zoekt naar verwerping. Deze manier werd gepropageerd door de filosoof Karl Popper. Hoe het ook zij, de wetenschap draait juist om ‘betwiste modellen’ en niet om ‘onbetwiste en grondig bewezen’ zaken. Wetenschap is een zoektocht naar meer kennis, geen ‘zekerheids- of waarheidsfabriek’. 

Als wetenschap geen ‘zekerheid’ of ‘waarheid’ biedt, heeft Van Hees dan een punt dat de rechter zich als ‘scheidsrechter in de wetenschap’ heeft opgeworpen met de uitspraak in de Urgenda zaak? Daarvoor moet het vonnis van de Hoge Raad worden bestudeerd. In dat vonnis lezen we: “De Staat en Urgenda zijn beide van mening dat het noodzakelijk is om de concentratie broeikasgassen in de atmosfeer te beperken teneinde de 2 oC-doelstelling, dan wel de 1,5 oC-doelstelling, te kunnen behalen.” Het was daarmee niet de wetenschap en dus de ‘alarmistische voorspellingen op basis van betwiste modellen’ waarover de rechter zich in deze zaak heeft gebogen. Beide partijen accepteren die modellen.

Waarom ging het dan wel?  Het vonnis gaat verder: “Maar zij verschillen van mening over het tempo waarin de uitstoot van broeikasgassen moet worden verminderd.” Waar zit dat verschil dan in? De Hoge Raad: “Het beleid van de Staat was tot 2011 erop gericht om in 2020 een reductie van de uitstoot van 30% te behalen ten opzichte van 1990. Dat was volgens de Staat nodig om op een geloofwaardig traject te blijven om de 2 oC-doelstelling binnen bereik te houden. Na 2011 heeft de Staat zijn reductiedoelstelling voor 2020 echter verlaagd van 30% reductie door Nederland naar 20% reductie in EU-verband.” Het einddoel van het beleid blijft gelijk. De staat wil een ander traject naar het doel: “De Staat heeft het voornemen om de reductie na 2020 in een versneld tempo op te voeren tot 49% in 2030 en 95% in 2050. Die doelen voor 2030 en 2050 zijn inmiddels vastgelegd in de Klimaatwet.” Tegen die vermindering van 30% naar 20% kwam Urgenda in het geweer. De Hoge Raad koos de zijde van Urgenda. De Hoge Raad over het waarom van haar besluit: “De Staat heeft echter niet toegelicht dat en waarom een reductie van slechts 20% in 2020 in EU-verband verantwoord is te achten, dit in afwijking van de internationaal breed gedragen en noodzakelijk geachte reductie in 2020 van 25-40%.”

De Hoge Raad tikt de Staat op haar vingers vanwege een niet onderbouwde beleidswijziging. De 30% reductie was nodig om, zoals de Staat zelf had opgenomen in haar beleid, op een geloofwaardig traject te blijven. Een geloofwaardig traject om de opwarming binnen aanvaardbare perken te houden en haar onderdanen te beschermen tegen klimaatverandering. In 2011 veranderde de Staat zonder onderbouwing haar doel voor 2020. Zonder aan te geven waarom, wijkt de Staat daarmee af van een pad dat nodig was om geloofwaardig te blijven. Dat maakt de Staat ongeloofwaardig in de bescherming van haar inwoners. Daar hebben de verschillende rechters en nu dus ook de Hoge Raad zich over uitgesproken. Niet over klimaatmodellen en de wetenschap. De rechter heeft zich daarmee keurig gehouden aan de grenzen tussen wetenschap, politiek en de rechtspraak.