“Achteraf is het natuurlijk makkelijk oordelen, maar dat Hongarije meer tijd had moeten krijgen en nemen om aan de democratie te wennen en daarmee het draagvlak voor deelname aan de EU te vergroten is duidelijk.”  Tot die conclusie komt Henk Witte bij Joop. “Te veel is uit het oog verloren dat de landen in Oost-Europa nog volop in een proces naar democratie verkeerden en de bevolking meer tijd moest worden gegund aan de nieuwe omstandigheden te wennen, na de val van de Muur in 1989. Het heeft nou eenmaal tijd nodig om je zowel in collectieve zin als ook op individueel niveau in de nieuwe omstandigheden te positioneren.” Iets wat, volgens Witte, ook voor de andere Oost-Europese landen geldt. Klinkt logisch, maar .…

Illustratie: Wikimedia Commons

Was eind 1989 duidelijk wat die nieuwe omstandigheden waren waarnaar de Hongaren, Polen enzovoorts zich als individu en collectief moesten positioneren? Was een liberale democratie’ de enige weg die deze landen op konden? Hadden de Hongaren, Polen en andere Oost-Europeanen daar allemaal eenzelfde beeld bij? Wilden ze allemaal dezelfde kant op? Voor de val van de communistische machthebbers wisten ze wat ze wilden: die machthebbers weg. Dat lukte omdat ze krachtig op hun eigen manier de Oost-Duitse leus: “Wir sind das Volk!” riepen. Na de val van die regimes was het met de eenheid binnen ‘das Volk’ snel gedaan. Neem Polen. De twee partijen die elkaar nu het leven zuur maken, de huidige machthebbers Recht en Rechtvaardigheid en Burgerplatform de vorige machthebbers, komen beide voort uit Solidarnosc van Lech Welesa. Ze willen nu een heel andere kant op en zeggen allebei ‘das Volk’ te representeren. 

Zou het niet precies omgekeerd zijn? Zou het perspectief om op relatief korte termijn lid van de Europese Unie te mogen worden, niet juist hebben bijgedragen aan hun ontwikkeling naar democratieën? Democratieën met gebreken, maar die hebben alle democratieën, ook de onze. Laten we ze eens vergelijken met landen waarvoor dat perspectief ontbrak of waarvoor het steeds maar weer op de lange baan werd geschoven. Behalve voor de drie Baltische Staten, ontbrak dat perspectief voor de landen die uit de Sovjet Unie zijn voortgekomen. Al deze landen hebben min of meer autoritaire regimes. Neem Turkije, dat land is steeds aan het lijntje gehouden? Hoe is het daar met de democratie gesteld?