‘Tussen de regels door lezen’, een uitdrukking waarmee wordt bedoeld het zoeken naar de diepere betekenis van een tekst. Ik moest aan die uitdrukking denken na het lezen van een artikel van Michael van der Galien bij De Dagelijkse Standaard. Aan die uitdrukking en aan de ‘luistervariant’ ervan: ‘de oren spitsen’.

Wat is er aan de hand? In een interview met Eva Jinek geeft Viroloog Marion Koopmans aan dat we er rekening mee moeten houden dat we vaker getroffen worden door een infectiecrisis zoals de huidige coronapandemie. Want dat er een nieuwe infectiecrisis komt: “daar is wel consensus over. Dat staat ook al een tijdlang in het tienjarenplan van de Wereldgezondheidsorganisatie. Dus daar stond: bereid je voor in de komende tien jaar, er gaat een grote infectiecrisis komen.’ Nou, dit was jaar één,” aldus Koopmans. We moeten ons dus voorbereiden en daarvoor is Koopmans nu in Wuhan om te achterhalen hoe het huidige coronavirus op de mens is overgesprongen. Daarom en om te onderzoeken welke virussen in de toekomst eenzelfde ontwikkeling zouden kunnen gaan doormaken. Dit laatste is van belang omdat je je er dan op kunt voorbereiden. Wellicht kun je dan al een basis voor een vaccin hebben liggen. Dat lijkt mij heel nuttig.          

Van der Galien blijkt in dat korte ruim twee minuten durende gesprek, iets heel anders te horen. “Er zijn vast virussen bij dieren en ja, die kunnen vast ook overslaan op mensen. Maar dit is gekte: om ons zo bang te maken en ons mentaal voor te bereiden op tien jaar van vreselijke angst, epidemieën, en jawel, vaccins. En het is allemaal niet eens logisch. Tien jaar lang hebben we er last van, maar na elf jaar zijn de virussen op.” Daarom is het: “ helemaal niet de bedoeling dat we ooit nog uit deze coronacrisis komen. De boven-ons-gestelden én virologen vinden deze manier van leven veel te prettig. Zij kunnen immers doen en laten wat ze willen, terwijl wij de hele dag braaf binnen zitten. Er is nog nooit zoveel ‘rust’ geweest in de samenleving.” Verzuchtend vraagt Van der Galien zich af: “Wie heeft Marion Koopmans eigenlijk benoemd tot vaderlands viro-dictator voor het leven?”

Infectieziektes zijn zo ongeveer eigen aan de mens. Ieder jaar breekt er wel een vorm van griep uit. En soms een heel erge vorm die een pandemie veroorzaakt. Voorbeelden hiervan zijn de Spaanse griep van 1918 met zo’n 50 miljoen doden, de Aziatische griep van 1957-1958 met tussen de 1 en 4 miljoen doden, de Hongkonggriep van 1968-1969, de Russische griep van 1977, de ‘vogelgriep’ H5N1 die in 1997 opdook en nog steeds rondwaard, de Mexicaanse griep in 2009 en nu dus corona. Dus dat de WHO rekening houdt met en waarschuwt voor een infectiecrisis de komende tien jaar, is niet zo vreemd. En dat we nu in zo’n crisis zitten, wil niet zeggen dat we er dan weer tien jaar vanaf zijn. Zoals iedere ‘gokker’ weet is de kans op het gooien van een zes met één dobbelsteen bij iedere worp een zesde. Die kans verandert niet door de omstandigheid dat je de vorige worp zes gooide. Het wil trouwens ook niet zeggen, zoals Van der Galien suggereert, dat we nu tien jaar last hebben van epidemieën en dat die in het elfde jaar spontaan verdwijnen.

Hoe ik ook luister en lees, ik hoor in Koopmans woorden hele andere zaken dan Van der Galien. Zou het kunnen dat Van der Galien last heeft van een conformation bias? Dat hij als het woord ‘viroloog’ hoort al in de stress schiet en allerlei dingen erbij fabuleert waardoor hij weer wordt bevestigd in zijn opvatting dat ieder viroloog hoopt: “dat er nog veel meer pandemieën aankomen. En zo niet, nou ja, dan (doen) ze in ieder geval (hun) best ons nog lekker bang te maken en te houden”?

“De enige beleidsaanpassing die er moet komen is dat we ‒ niet schrikken nu! ‒ moeten investeren in de zorg zodat áls er weer een griepvirus 2.0 komt als corona, dat we dat dan prima kunnen opvangen,” zo eindigt Van der Galien zijn tirade tegen virologen in het algemeen en Koopmans in het bijzonder. Nee, geen ‘hoop op’ nieuwe virussen bij Koopmans, maar op ervaringen uit het verleden gebaseerde aan zekerheid grenzende vrees dat ze gaan komen en dat we ons daar maar het beste op kunnen voorbereiden. Laat dat nu net, zoals ik haar woorden hoor, de reden zijn dat Koopmans in Wuhan is, om haar deel van die investering in de zorg te doen als corona 2.0 komt. Misschien zou Van der Galien ook tot die conclusie komen als hij zijn oren spitst en niet ‘tussen de zinnen door probeert te luisteren’?