“Wat Europa nu doet … kijk de Amerikanen hebben nieuwe technologieën AI, het komt allemaal daar vandaan. Wij gaan alleen maar regels bedenken om het tegen te houden. Het gevolg zal zijn dat die grote jongens, die we daar allemaal zien staan, Musk en Bezos, nog verder zullen uitlopen op onze economie. Ik denk niet dat het in ons voordeel is.[1]” Aldus Jort Kelder bij EVA van maandag 20 januari. Kelder reageerde op opmerkingen van GroenLinks/PvdA leider Timmermans die aandrong op regelgeving om de grote tech- bedrijven in toom te houden. Stop met die regels want dat is dodelijk voor innovatie, lijkt Kelder te suggereren en in het verlengde hiervan suggereert hij dat die grote bedrijven voor innovatie zorgen. Zou het werkelijk zo zijn?
Al die innovatieve ontwikkelingen, die ons leven makkelijker maken, de smartphone, het internet, dat komt toch maar mooi door die innovatieve bedrijven die op de vrije markt in de volle wind van de concurrentie moeten overleven. Dat is het beeld achter de woorden van Kelder. Helaas is de werkelijkheid iets genuanceerder dan dat. Of anders gezegd, helemaal anders.
De voor een smartphone benodigde technologie is vooral ontwikkeld met belastinggeld. Mariana Mazzucato geeft in haar boek De ondernemende staat het voorbeeld van het ‘innovatieve’ Apple en de succesproducten de iPod, iPhone en de iPad. Steve Jobs stond ze glunderend te presenteren als een wonder van Apple-innovatie. De belangrijke onderdelen zijn echter een gevolg van Europese en vooral Amerikaanse overheidsinvesteringen tijdens de Koude Oorlog. Daar kwam geen durfinvesteerder of Tech-ondernemer aan te pas.
Neem het internet. Dat kent een bijzondere geschiedenis. Toen de Sovjet-Unie in 1949 ook succesvol een atoombom testten en zeker na de lancering van de Spoetnik in 1957, realiseerden de Amerikanen zich dat hun militaire informatiestructuur een belangrijke zwakte kende: het geheel was top-down. Met dat als aanleiding werd de opdracht gegeven aan het nieuw opgerichte Advanced Research Projects Agency (ARPA) om een informatiestructuur te ontwikkelen zonder een centraal punt. Dat onderzoek leverde Arpanet op: een netwerk van met elkaar verbonden computers zonder centraal punt. Toen Tim Berners-Lee en Robert Cailliau HTML en HTTP ontwikkelden was het internet geboren. Zij werkten voor CERN (Conseil European pour la Recherche Nucleair) en stelden hun uitvinding beschikbaar aan de wereld. Volgens Berners Lee moet het internet worden beschermd tegen politiek en commercieel misbruik.
De geschiedenis laat verder zien dat innovaties vooral komen van individuen die zich ergens in vastbijten. De gebroeders Wright in vliegen, Alexander Graham Bell in elektronische overdacht van geluid, Benz in het maken van een goede motor. Pas na hun uitvinding richtten ze bedrijven op om iets te verdienen met hun uitvinding. Bij het oprichten van die bedrijven, werden ze geholpen door de voor het ontstaan van ons huidige kapitalistische systeem, belangrijkste uitvinding en dat is de naamloze vennootschap. Die uitvinding maakte het namelijk mogelijk om grote hoeveelheden geld op te halen in ruil voor een aandeel in het bedrijf. Het zijn niet bedrijven die innoveren maar mensen.
Dat is niet het enige wat genuanceerder en helemaal anders ligt. Als regels een belemmering zijn voor innovatie, waarom pleit Kelder dan niet voor afschaffing van alle regels. Als minder regels meer innovatie zou betekenen dan moet geen regels leiden tot maximale innovatie. Dat is de weg die Musk en Bezos op willen. Als de geschiedenis ons iets leert, dan is het dat geen regels leidt tot het recht van de sterkste en dat is geen prettige samenleving om in te leven. Het is ook geen innovatieve samenleving. De sterkste in zo’n samenleving trekt alles naar zich toe. Vindt iemand iets uit waar de sterkste van kan profiteren, dan zal die sterkste het zich toe-eigenen. Dat zal die sterkste ook doen met innovaties die zijn positie kunnen bedreigen. Dat gevaar moet immers de kop in worden gedrukt. In allebei de gevallen heeft de uitvinder geen profijt van zijn uitvinding. Dus waarom zou je iets uitvinden. Dat is mede de reden waarom de Sovjet Unie de race met het westen niet kon bijhouden en is geïmplodeerd. Dat is ook waarom Europa tijdens het feodalisme zo weinig productief en in het geheel niet innovatief was. Alle winst van innovatie vloeide naar de landheer.
En dat is ook waarom een wereld gedomineerd door de grote zeven techbedrijven steeds minder innovatief wordt. Die zeven eigenen zich alle potentieel disruptieve innovaties toe. Dat doen ze door de uitvinder ervan te overladen met geld. Die wordt afgekocht. Innovaties waar ze hun voordeel mee kunnen doen, zullen ze ontwikkelen en innovaties die een gevaar vormen voor hun voortbestaan zullen ze een zachte dood laten sterven. Ze zullen AI ontwikkelen maar dan wel AI die in hun kraam te pas komt geen AI om de wereld een betere plaats te maken en zeker geen AI die een gevaar vormt voor hun voortbestaan. AI om jou nog meer en langer doelloos op langs nutteloze berichten en plaatjes te leiden en je ondertussen indoctrineren met hoe geweldig ze zijn en hoe goed ze zijn voor jouw vrijheden, de vrijheid van meningsuiting voorop. Geen AI die het jou mogelijk maakt om op facebook of x alleen dat te zien wat jij van belang vindt en zeker geen AI die zich echt op jouw wensen richt.
Musk, Bezos, Zuckerberg en hun gelijken zijn de moderne feodale heren en zijn te vergelijken met hun eind negentiende-eeuwse Amerikaanse voorgangers de robber barons zoals Cornelius Vanderbilt, Andrew Carnegie, John D. Rockefeller. Moderne monopolistische robber barons die net als hun negentiende-eeuwse voorgangers natuurlijke hulpbronnen vernietigen, de waarde van hun bedrijven opdrijven om ze veel te duur aan mensen te verkopen, zich bedienen van loonslavernij en met hun geld en macht de overheidsmacht naar hun hand proberen te zetten en de concurrentie onderdrukken door ze over te nemen.
Die de negentiende-eeuwse robber barons werden uiteindelijk ingetoomd door een overheid die hen reguleerde via onder andere antitrustwetgeving. Dat is ook wat er nu moet gebeuren met de huidige ‘magnificent seven’ van de tech. De innovatie leed daar niet onder. De eerste helft van de twintigste eeuw was een van de innovatiefste periodes uit de wereldgeschiedenis. Om daar het bewijs voor te vinden, hoef je de deur niet uit. De voorbeelden daarvan staan in ieder huis met als belangrijkste de wasmachine. Niets wijst erop dat dit nu anders zal zijn.
Ballonnendoorprikker 