Ik had er nog niet van gehoord, maar dat kan, ik weet het wel zeker, aan mij liggen. De ‘swapfiets’. Nu las ik twee artikelen over dit fenomeen. In de Volkskrant kwam de ‘swapfiets’ voor in een artikel van Doortje Smitshuijsen met als titel “Hoe flexibele diensten ons een illusie van vrijheid voorschotelen.” Even later kwam ik het ‘geval’ ook tegen bij Vrij Nederland. Kelli van der Waals schrijft over de ‘leasefiets’ en noemt het consumentisme ten top. Voor een bedrag van € 16,50 per maand mag je een robuuste omafiets gebruiken. Als de fiets kapot is, bijvoorbeeld een lekke band, dan komt iemand die fiets maken of omruilen. Ik moest denken aan Provo.

• 

Provo was een anarchistische protestbeweging die twee jaar heeft bestaan en die werd opgericht in 1965. In haar beginselverklaring stond de volgende zin: “Provo ziet zich voor de keus gesteld: desperaat verzet of lijdzame ondergang. Provo roept op tot verzet waar het kan. Provo ziet in dat het de uiteindelijke verliezer zal zijn, maar de kans deze maatschappij nog eenmaal hartgrondig te provoceren, wil het zich niet laten ontgaan.” Een van de ideeën van de groep was het ‘witte fietsenplan’. Die in collectief eigendom zijnde ‘witte fietsen’ zouden zonder slot in de stad worden geplaatst en iedereen zou ze gratis kunnen gebruiken. Je gebruikt je ‘witte fiets’ om van A naar B te gaan en laat de fiets achter bij B. Iemand anders pakt de fiets weer en rijdt ermee naar C. 

Ik moest hieraan denken omdat de ‘Swapfiets’ een verre ‘nakomeling’ is van de ‘witte fiets’ en dat op meerdere manieren. Zowel de ‘witte’ als de ‘swapfiets’ gaan alleen uit van ‘gebruik’. Kijk zo’n collectieve ‘witte fiets’ die je gratis kunt gebruiken, is natuurlijk fantastisch. Totdat ze allemaal kapot zijn. Want wie plakt de band of legt de ketting er weer op? Dat is bij de ‘swapfiets’ beter geregeld. De fiets is eigendom van ‘swapfiets’ dat voor de reparatie zorgt. Maar ja, dat plakken kost je dan wel een aardig bedrag per maand. Bovendien is die ‘swapfiets’ alleen door de huurder ervan te gebruiken. 

Nu ik het toch over dat bedrag per maand heb. De gebruikers van de ‘Swapfiets’ lijken mij niet al te best in rekenen. € 16,50 per maand is € 198 per jaar. Voor dat bedrag kun je ook eigenaar zijn van die ‘robuuste omafiets’. De dertiende maand en verder kun je dan reserveren voor het eens per jaar door een fietsenmaker laten onderhouden van je ‘stalenros’. Dat kost je tussen de € 35 en € 75 per jaar en verlengt de levensduur van je fietsje. Dat lijkt mij veel goedkoper. Dat stelt het filmpje op de site van Swapfiets, waarin wordt beweerd dat de gewone fietsenmaker behoorlijk ‘overpriced’ is, in een heel ander daglicht. ‘Swapfiets’ lijkt daarmee een prachtig modern bedrijfsconcept. Modern in die zin dat het zich overmatig laat betalen voor mooie praatjes op een ‘kekke’ website en dito app.

Daarmee kom ik op een andere manier waarop de ‘swapfiets’ een verre nakomeling is van de ‘witte fiets’. De ‘witte fiets’ werd en de ‘swapfiets’ wordt aangeprezen als vrijheid.  ‘Swapfiets’ past hiermee in het rijtje Apple, Google, Facebook, Uber etc die naar eigen zeggen, ‘desperaat verzet’ plegen tegen de ‘maatschappelijke orde’. Net als Provo van zichzelf beweerde. Maar daar waar bij Provo het ‘provoceren’ van bestaande orde voorop stond, staat bij deze verre opvolgers het worden van de ‘nieuwe orde’ voorop. Een ‘nieuwe orde’ waarin geld en vooral bovenmatige winst centraal staat. Toch knap van deze op geld en macht beluste bedrijven om van ‘anarchisme’ hun ‘unique selling point’ te maken.