Afwijzing van een kabinet met de PVV is puur emotioneel en maatschappelijk onverantwoordelijk aldus de titel van een artikel van Arie Graafland bij Wynia’s Week. Een bijzondere titel voor een bijzonder betoog.

In het artikel schetst Graafland een beeld van de Nederlandse politiek aan de hand van twee manieren van politiekbedrijven die hij ontleent aan Max Weber. Aan de ene kant: “overtuigingsethiek, (Gesinnungsethik), een persoonlijke ethische opvatting over wat wel en wat niet toelaatbaar en wenselijk is.” En aan de andere kant: “‘verantwoordelijkheidsethiek’(Verantwortungsethik). Dat betreft je verhouding tot de maatschappij en daarbij gaat het niet langer alleen over wat jij persoonlijk verantwoord vindt. Dan gaat het om de consequenties van de te verwachten effecten van je handelen voor de maatschappij. En dan is het niet langer puur subjectief.”  Hij constateert dat: “De politiek (…) overtuigingsethisch (is) geworden en (weg) gaat (…)van verantwoordelijkheid voor de toekomstige vaak negatieve gevolgen van het politieke handelen.” Gelukkig lijkt daar: “nu verandering in te komen met het nieuwe kabinet.”

Het is, zo betoogt Graafland: “nu weer actueel (..) en het niet alleen de ambtenaren betreft maar, net als bij Weber, ook de politiek. De oppositie bij monde van Frans Timmermans, wil de PVV-leden Faber en Klever van het nieuwe kabinet naar huis sturen. Hun uitspraken ziet hij als ‘fascistisch’. Niet het probleem van de immigratie is voor Timmermans relevant, maar de woorden die gebruikt worden. En zijn oppositie is niet gebaseerd op de aanpak van het probleem, maar op het verbieden van de woorden.”  Voor degenen die niet zo blij zijn met dit kabinet, heeft hij het volgende advies: “Weber beschrijft hoe je kunt reageren als je een oorlog hebt verloren. ‘In plaats van als een stelletje oude wijven naar de “schuldige” te zoeken, terwijl de structuur van de maatschappij de oorlog veroorzaakte’, kun je ook op de vijand afstappen en zeggen: wij hebben de oorlog verloren, jullie hebben hem gewonnen. Laten we het er nu over hebben welke consequenties daaruit getrokken moeten worden, gelet op de verantwoordelijkheid voor de toekomst.”

Een bijzonder advies. De oorlogsmetafoor in het advies maakt duidelijk dat Graafland de politiek ziet als oorlog van wij tegen zij. Hij treedt daarmee in de voetsporen van Duitse filosoof Carl Schmitt die erg negatief stond ten opzichte van pluralisme omdat dit voor verdeeldheid zorgt. Het lijkt erop dat Graafland de partijen die niet in de regering zitten adviseert om op de rug te gaan liggen met de pootjes omhoog en te accepteren dat er nu partijen aan het stuur zitten die niets van die ‘overtuigingsethiek’ moeten hebben. Partijen die wel verantwoordelijkheid willen nemen en niet van het eigen gelijk uitgaan maar handelen voor de maatschappij.

Bijzonder vooral omdat je partijen die het kabinet met de PVV afwijzen kunt verwijten dat ze ‘puur emotioneel en maatschappelijk onverantwoord’ bezig zijn. Het suggereert dat de partijen die nu de regering vormen, de PVV voorop, niet handelen vanuit ethische principes en dat emoties daarbij geen rol spelen maar gewoon dat doen wat nodig is. Of omgekeerd, dat partijen die handelen vanuit ethische principes ‘huilers’ zijn en het contact met de werkelijkheid hebben verloren. Woorden van de ene groep tegenover de daden van de andere. Zo’n verwijt maakt jou handelen daarmee niet automatisch rationeel en maatschappelijk verantwoord.  Een oneigenlijke tegenstelling dus.

 Je kunt wel afgeven op: “ De adviesorganen van de overheid zoals de Wetenschappelijke Klimaatraad, en ngo’s als Urgenda die per definitie een beperkt doel nastreven, bedrijven.” Dat ze: “ook louter overtuigingsethiek,” bedrijven omdat een rapport van de Wetenschappelijke Klimaatraad: “drieënzeventig pagina’s vol directieven, maar niet één euroteken met informatie over de kosten,” bevat. De ‘directieven’ mogen dan niet voorzien van een prijskaartje, ze duiden wel op een probleem. Op een werkelijkheid die je kunt ontkennen zoals een flink deel van de huidige coalitie, de PVV voorop, doet. Ze ontkennen het hele probleem. Ze sluiten hun ogen ervoor. Wat het bedrag achter het euroteken van die ontkenning is, maken de partijen die ‘gewoon doen wat nodig is’ niet duidelijk.

Je kunt spreken over: “zendelingengedrag bij politici op het gebied van klimaat, energie, defensie en cultuurpolitiek,” en dan wijzen naar de Duitse leider van de Groenen en via hem op een deel van het Nederlands politieke spectrum. Dat laat onverlet dat de partijen die volgens Graafland ‘gewoon doen wat nodig is’ net zo goed ‘zendelingengedrag’ vertonen. Zendelingengedrag op het gebied van migratie maar ook, net zoals andere partijen op het gebied van klimaat, energie, defensie en cultuurpolitiek. Alleen zenden ze een andere boodschap op een andere golflengte.

Beide zijden, bezien de werkelijkheid en de problemen op een heel eigen wijze en claimen hun wijze als de ultieme waarheid. Wat voor de ene kant ‘rationeel’ is, is voor de andere kant praktisch onmogelijk ‘emotioneel geneuzel’. Het betoog van Graafland is hiervan een mooi voorbeeld.