In haar column in de Volkskrant stoort Elma Drayer zich aan ‘het gilde der zelfbenoemde duiders’. Mensen die na een gebeurtenis worden benaderd door de media om die gebeurtenis te duiden, in perspectief te plaatsen. Mensen zoals dr. Remco Clavan, de ‘Oost-Europa deskundige’ in het progamma Keek op de Week van Kees van Kooten en Wim de Bie. Van Kooten zette als Clavan de ultieme ‘duider neer. Een deskundige die uitblonk in het beantwoorden van de vraag met dezelfde woorden als de vraag.

Foto: YouTube

De ‘duider’ waarop Drayer haar pijlen richt is Laila al-Zwaini. Al Zwaini: “meldde dat westerse moslimjongeren heus niet zomaar radicaliseren. Dat zij er heus niet zomaar toe overgaan om zelfmoordaanslagen plegen. Dat ze het namelijk ‘enorm moeilijk hebben’ in de maatschappij. En dat wij moeten ‘proberen de oorzaak te vinden om ook een oplossing te vinden’.” Een opmerking tegen het zere been van Drayer: “Juist ja. Zou er iemand zijn die hetzelfde beweert over jongeren die zich in de vorige eeuw vrijwillig aansloten bij de nationaal-socialisten? Jongemannen die bij hun volle verstand kozen voor een regime dat alom terreur, dood en verderf zaaide? Zou iemand durven betogen dat ze zo’n keuze heus niet zomaar maakten? Dat ze het namelijk ‘enorm moeilijk hebben’ in de maatschappij. En dat wij moeten ‘proberen de oorzaak te vinden om ook een oplossing te vinden’.” Ja, beste mevrouw Drayer, ik durf te beweren dat velen vanwege hun sociaal-economische omstandigheden eind jaren twintig en begin jaren dertig kozen voor de partij van Hitler. Zij kozen niet ‘bij volle verstand voor een regime dat alom terreur, dood en verderf zaaide’.

Veel van de aanhangers van het eerste uur, kozen voor het nationaal-socialisme vanwege hun frustraties als gevolg van de Eerste Wereldoorlog. Zij kozen voor een ideaal, niet voor terreur, dood en verderf. Dat dit ideaal uitliep op dood en verder wisten zij begin jaren twintig nog niet.

Hoe kon een Duitser die in 1930, 1932 of 1933 op Hitlers partij stemde, weten welke misdaden het regime later zou gaan plegen? Hoe kon die stemmer weten dat de Rijksdag na die verkiezingen volmachten aan Hitler zou geven om zonder tussenkomst van het parlement te regeren. Een parlement waarin Hitlers partij niet eens de meerderheid had. Hoe kon hij weten dat er in 1938 een Kristallnacht zou volgen? Dat Polen zou worden aangevallen wat weer tot een wereldoorlog zou leiden? Dat er een holocaust zou komen?

Het grootste deel van de stemmers op de partij van Hitler koos niet voor een dergelijk regime opdat het regime toen zij ervoor kozen nog niet bestond. Zou het daarom niet kunnen dat zij kozen vanwege hun sociaal economische omstandigheden.