“Det is ôs Mooder, jao det is Mooder Maas. Die schoëne Majjem, die schoëne Mooder Maas.” De eerste twee zinnen uit het couplet van het Venlose Vastelaovesleedje Mooder Maas. Een lied dat de schoonheid van de Maas bezingt en wat de rivier voor Venlo betekent. Ik moest eraan denken toen mij via LinkedIn allerlei verzoeken bereikten om de petitie van Maas Cleanup te tekenen. Een petitie om de Maas bij wet rechten toe te kennen. Op de website formuleren ze hun doel als volgt: “Wij willen dat aan de Maas de status van rechtspersoon wordt toegekend, net zoals o.a. mensen, bedrijven en gemeenten die hebben. Zo kunnen vertegenwoordigers van de Maas opkomen voor de Maas en haar inherente rechten, zoals het recht om vrij van afval te stromen, waarborgen. De vertegenwoordigers handelen niet alleen in het belang van de Maas, maar zelfs in naam van de Maas.”

De Maas neemt dus een belangrijke plek in Venlo in. In verschillende liederen wordt de rivier bezongen. Het mooiste is, tenminste als je het mij vraagt, het nummer Kôm maar nao de Maas van Frans Pollux. Een cover van het Springsteennummer Matamoros Banks. Het nummer staat op een CD met een twaalftal door Pollux in het Venlose dialect en naar de Venlose situatie vertaalde nummers van Springsteen met als titel Pollux duit Springsteen. Maar ik dwaal af. De Maas. Ik wandel geregeld langs en geniet van de meestal rustig stromende rivier, de bloemen, planten en dieren. Soms overstroomt ze en is het meer dan rustig stromen. Net als Maas Cleanup erger ik me aan de rommel die mensen er achterlaten. Lege flessen, blikjes, plastic zakken, materiaal waarin hamburgers van een bekende keten hebben gezeten, je komt het allemaal tegen. Gekscherend, maar met een serieuze ondertoon stel ik geregeld dat die blikjes zwaarder worden naarmate ze leger worden. Als ze vol zijn dan kan iedereen ze dragen, zijn ze leeg dan zijn ze te zwaar en laat men ze vallen. Daarom kan alles wat over de Maas gaat en zeker over het schoonhouden van de rivier en haar omgeving, op mijn belangstelling rekenen. Maar of rechten voor de rivier de juiste weg is?

Het idee achter wetten voor rivieren, bossen en bergen is om de mens minder centraal te stellen in wet- en regelgeving. Door de natuur rechten toe te kennen, zou de intrinsieke waarde van de natuur centraal komen te staan. “Maar hoe ‘intrinsiek’ is de waarde van natuur als ze rechten van de mens moet krijgen om gewaardeerd te worden? Hoe ecocentrisch is het als de mens die rechten moet toekennen? Hoe ecocentrisch is het om de mens de stem en voogd te laten zijn voor de natuur?” Dit vroeg ik mij in een eerdere Prikker die ik over dit onderwerp schreef af.

Wetten zijn uitvindingen van mensen en bedoeld om het menselijk handelen voorspelbaar en betrouwbaar te maken. Ze zijn bedoeld om het handelen van de mens te binden. Om ons handelen te binden en om mensen die de ongewenste handeling toch verrichten, te straffen. Met de Maaswet willen de initiatiefnemers de rivier rechten geven: “1. Het recht om te stromen. 2. Het recht om de essentiële ecologische functies in haar ecosysteem uit te voeren, waaronder het bieden van een gezonde huisvesting aan vissen, amfibieën, waterplanten en ander rivierleven. 3. Het recht om vrij te zijn van verontreiniging. 4. Het recht om te voeden en te worden gevoed door een gezonde watervoerende laag in de ondergrond. 5. Het recht op inheemse biodiversiteit. 6. Het recht op herstel.” Nu lijkt mij een gezonde leefomgeving voor de vis eerder een recht van de vis en een plicht voor de Maas, dit terzijde. Of toch niet. Want dit voorbeeld laat zien dat de rechten voor de een, een verbod voor de ander betekenen. Met de Maaswet willen de initiatiefnemers de mens beperken in zijn handelen.

Nu ontspringt de Maas in Pouilly-en-Bassigne op het Plateau van Langres en stroomt via België Nederland binnen. De rechten die de initiatiefnemers aan de rivier willen toekennen, kunnen ook in die landen worden geschonden. Die schendingen kunnen ook gevolgen hebben voor het Nederlandse deel van de Maas. Een Nederlandse Maaswet regelt niets in Frankrijk en België. Om volledig haar recht te krijgen moeten die landen precies dezelfde wet aannemen. Pas dan staat de Maas in haar recht.

Als we dat via een Maaswet doen, dan moet er ook een Rijn-, Waal-, Lek- enzovoort wet worden gemaakt. Met een Maaswet krijgen die rivieren immers niet dezelfde rechten. Een wet die de Veluwe rechten toekent, geeft de Maasduinen geen rechten. En rechten voor de Kemmelberg betekent niet dat de Cauberg die rechten ook heeft. De ene rivier wel rechten en de andere niet, is immers discriminatie. Een Maaswet betekent dus ook een Rijn-, Waal- en Lekwet. Een Veluwe-, Maasduinen- en Peelwet. Een Kemmel- , Cau- en Kaldenkerkerbergwet. Nu kunnen we dat natuurlijk vergemakkelijken door een ‘Nederland wet’ te maken waarin we alle natuur in Nederland beschermen. Maar daarmee missen we de internationale component die ik bij de Maaswet al aanstipte. Net als die Maaswet, zullen veel van precies dezelfde wetten ook door andere landen vastgesteld moeten worden. Dus een ‘wereldwet’! Dat lijkt me een grote opgave.

Als we vervuiling van de Maas, Rijn en Lek, maar ook van de Veluwe, de Maasduinen, de bergen en alle andere natuur willen voorkomen, zou het dan niet voldoende zijn om een wet aan te nemen die alleen de mens bindt? Een wet die de mens verbiedt om rommel in de natuur te deponeren? Een wet die het overtreden ervan bestraft met een flinke boete? Zou dat niet een makkelijkere weg zijn? Dan hoeft er niemand als ‘vertegenwoordiger’ van de Maas op te treden. Om de Maas in het bijzonder en de natuur in het algemeen schoon te houden, is het niet nodig om haar rechten te geven. Daarvoor is het slechts nodig dat wij onszelf beperken. Zo en nu ga ik, om de al eerder genoemde Frans Pollux te citeren, nao de Maas toe.