“Wat een huis in essentie is, wordt niet bepaald door de bouwkundige termen van de onderdelen waarmee een huis valt te definiëren, maar in het gebruik van het gebouw als woning, in het wonen dus.[1]”  Een zin uit een van de essays in het boek  Filosofische bespiegelingen van de filosoof Mattie Peeters. Het essay waarin hij deze uitspraak doet is getiteld Zijn wij ons bewustzijn? Bij het lezen van deze zin moest ik denken aan intersectionaliteit. Ik schreef er al vaker over. En dan vooral het gebruik ervan om iemands identiteit te beschrijven.

Als ik mijn huis ga ontleden dan bestaat het uit stenen, dakpannen, beton, hout en wat metalen. Die stenen worden bijeengehouden door cement die is verdund met metselzand en waaraan water is toegevoegd om het tot een plakkend goedje te maken. Dat water is er echter al vrij snel uitgedroogd. Daarnaast bevat het kunststofleidingen en sinds kort liggen er zonnepanelen op het dak. De stenen en dakpannen zijn gemaakt van gebakken klei en klei bestaat dan weer uit hele fijne gronddeeltjes. En zo kun je alle genoemde zaken steeds verder ontleden via moleculen, naar atomen, elektronen, protonen en wellicht nog wel verder. Allemaal zaken die in mijn huis zitten maar die ik er niet mee associeer. Een huis is voor mij het gebruik van die materialen als woning. Het is de activiteit wonen: het comfort, de veiligheid en de rust die het mij biedt.

Terug naar intersectionaliteit. Intersectionaliteit gaat ervan uit, zo is te lezen op Wikipedia, dat: “maatschappelijke ongelijkheid zich voordoet langs verschillende assen, die elkaar snijden, de notie dat individuen in een samenleving discriminatie en onderdrukking ondervinden op grond van een veelvoud van factoren.” Om dat onderdrukken tegen te gaan, is het, aldus de aanhangers ervan, van belang te weten welke verschillende ‘assen’ er een rol spelen. Bij ‘assen’ moeten we denken aan man – vrouw; homo – hetero, de huidskleur, religie enzovoorts. Door een actie ter verbetering te richten op vrouwen, worden de specifieke problemen van lesbische of moslimvrouwen vergeten, zo redeneren de aanhangers van deze theorie. Daarom bekritiseren de ‘intersectionalisten’ bijvoorbeeld feministen omdat feminisme, zo betogen zij, vooral de positie van de blanke vrouw verbetert. Of zoals op het protestbord op de foto is geschreven: Feminism without intersectionality is just white supremacy. Homo-activisme heeft te weinig aandacht voor de specifieke problemen van islamitische homo’s.

Daarom moeten we ons, zo betogen de ‘intersectionalisten’, op de meest achtergestelde groep richten. Als je de positie van die groep verbetert, verbeter je de positie van iedereen die om een of andere reden is achtergesteld, zo luidt de theorie. Nu kun je daar de nodige vraagtekens bij zetten. Stel we vinden die meest achtergestelde persoon of groep en ik verbeter hun positie door iets meer inkomen te geven. Verbetert daarmee de positie van een even arme of wellicht nog armere persoon in een iets andere situatie? Dit even terzijde.

Om die meest achtergestelde te vinden, moeten alle ‘assen’ worden bekeken en het samenstel van die ‘assen’ bepalen iemands identiteit. De mens wordt ontleed in zijn samenstellend delen: vrouw, transgender, donkere huidskleur, laag opgeleid, moslim enzovoorts. Wat zeggen die samenstellende delen over de betreffende persoon? Over het karakter van de persoon en de manier waarop de persoon in het leven staat? Zeggen deze assen niet net zo veel en dus weinig over de essentie van iemand persoonlijkheid en dus iemands identiteit als de ‘stenen en hout’ iets over de essentie van een huis zeggen?

Zoeken de ‘intersectionalisten’ identiteit niet op een verkeerde plek? Of, zoals Peeters het formuleert: “Geest, zelf en identiteit zijn geen illusies, maar een daadwerkelijk verschijnend product van het geheel van ervaringen van een persoon door de tijd. Dus als je je afvraagt wat een zelf, bewustzijn of identiteit is, stel dan niet de vraag naar de onderdelen waaruit je bent opgebouwd of naar de werking van je organen. Het is de verschijning van dat zelf in het geheel van zijn levenstijd. Het zelf als geest, uitgestrekt over de historie van zijn leven waarin je je als handelend persoon presenteert en ervaart”

---

[1] Mattie Peeters,  Filosofische bespiegelingen. Bezinning, actualiteit, denken, pagina 110