Afgelopen zondag zat ik weer op de tribune bij mijn clubje VVV-Venlo. Dat ‘Venlo’ erachter is trouwens dubbel omdat de eerste V voor Venlose staat, dat even terzijde. Gelukkig speelde Opoku mee. Dat biedt altijd voer voor een gesprek met een van mijn medesupporters. Die zeurt steevast dat Opoku er niets van kan. Vervolgens scoort hij of is hij betrokken bij een beslissende actie. Ook deze keer liep het weer zo. Hij leidde met een prachtige actie de 1-0 in. Maar ook daar gaat het mij nu niet om. Nee, een andere vaste bezoeker vond dat de scheidsrechter wel erg pietluttig floot en riep: “ut is gen wievevoetbal.” Ik keek hem aan zei, met de ‘racisme polemiek van de afgelopen weken in het achterhoofd: “det kin se neet zegge. Mietjes trouwes ok neet.” Aan deze gebeurtenis moest ik denken toen ik een artikel van Karim Bettache bij Joop las.

Volgens Bettache kenmerkt Nederland zich door een: “kolon(a)ial(.) culturele systeem van systematische categorisatie op basis van gradaties huidskleur … een absurde, arbitraire manier van het indelen van mensen en het maakt de samenleving voor veel mensen een hel op aarde.” Zo die zit. Hoe kwam Bettache tot die conclusie? Die conclusie trok hij uit: “een filmpje van een klein meisje in Nederland dat volgens de clip door twee volwassen ‘keurig uitziende’ witte Nederlanders uitgemaakt wordt voor Zwarte Piet.” Volgens Bettache ging er door dat filmpje een schok door de ‘wereld’: “Geschokt was men dat dit in het land gebeurde waarvan de meeste mensen een beeld hadden (dat) het een vrijdenkende, open samenleving is.” Bettache redeneert vervolgens: “De ontmenselijking zit er diep ingebakken als je een klein hulpeloos meisje zo kunt vernederen, zonder ook maar een greintje empathie te voelen voor dat kind. Dan mankeert er echt wat daar in de bovenkamer. Toch ga ik die mensen niet de schuld in de schoenen schuiven, want dat is het trucje dat al te lang is gebruikt. Racisme in de schoenen schuiven van individuen die eruit blaten wat de samenleving vaak diep daarbinnen denkt.”

Nu heb ik dat ‘filmpje’ van anderhalve minuut ook gezien. Nergens in dat filmpje wordt een kind voor ‘zwarte piet’ uitgemaakt. Wat we zien zijn een oudere man en vrouw die worden gefilmd door iemand die tegen hen staat te tieren. We horen de tierende mevrouw zeggen dat haar dochtertje door de oudere vrouw ‘zwarte piet’ zou zijn genoemd. Dat dit is gebeurd, wil ik best geloven. Maar of dat op een ‘ontmenselijkende en diepvernederende’ manier gebeurde, zoals Bettache betoogt, dat blijkt niet uit het filmpje. En de intentie maakt voor mij nogal wat uit. 

Mijn eerste gedachte, en daarom moest ik aan het voorval op de tribune denken, was dat de tierende mevrouw wel erg lange tenen moest hebben. Hoe ik tot die conclusie kwam? Mijn natuurlijke reactie als iemand tegen mijn kind iets zou zeggen wat mij niet aanstaat, dan zou ik ze op een rustige toon aanspreken en aangeven dat ik daar niet van gediend ben. Ik zou het vervolgens aan de ander laten om daar dan iets mee te doen en zich te verontschuldigen of niet. Ik zou zeker niet mijn telefoon pakken, de camera aanzetten en vervolgens gaan schreeuwen tegen die persoon. 

Tot zover het filmpje, terug naar de redenering van Bettache. Hij trekt een conclusie voor de samenleving als geheel uit één voorval. ‘Ho, ho’, zal hij daarop zeggen ‘er zijn veel meer van dergelijke voorvallen, neem het gebeuren bij FC Den Bosch.’ Inderdaad, er zijn meer van dergelijke voorvallen. Er zijn echter ook vele ‘voorvallen’ die in een andere richting wijzen. Alleen worden deze voorvallen niet gefilmd en komen ze niet in het nieuws. Goed nieuws is immers geen nieuws. Net zoals het merendeel van de supporters die niet meedoet aan ‘gescheld’ tegen spelers en scheidsrechter geen ‘nieuws’ zijn. Die negatieve voorvallen zijn volgens Bettache een gevolg van dat ‘koloniale culturele systeem van systematische categorisatie op basis van gradaties in huidskleur’. Hoe zijn die positieve ’voorvallen’ te verklaren als het niet aan individuen ligt maar aan dat ‘koloniale culturele systeem’?