Enige tijd geleden vroeg ik mij in een Prikker af waarom het proces ‘effectenverkeer’ op de lijst met cruciale processen stond. Ik moest hieraan denken toen ik in Elsevier las dat ‘corona’ tot een kapitaalvlucht heeft geleid uit ‘opkomende economieën’ en ‘economieën’ die nog niet eens aan het ‘opkomen’ zijn. In het artikel van Marijn Jongsma, legt Rob Drijkoningen, werkzaam voor een Amerikaanse vermogensbeheerder, uit waarom: “Beleggers prefereren liquiditeit en hebben ineens een kortere beleggingshorizon. Het hemd is nader dan de rok. Ze kiezen voor landen die ze beter begrijpen.” Het gevolg:  “De zwakste landen betalen op hun dollarleningen nu gemiddeld 10 procentpunt meer rente dan de Verenigde Staten zelf.” Dat is slecht nieuws. 

• 

Hoe werkt dat? Beleggers kiezen voor ‘liquiditeit’, voor geld, maar niet voor al het geld. Ze kiezen vooral voor sterke munten Amerikaanse dollars en in mindere mate euros, yens en ponden. Die stijgen daardoor in waarde. Ze stoten hun beleggingen in obligaties (staatsleningen) in andere dan deze munten af. Keerzijde daarvan is dat de munten van die ‘opkomende economieën’ in waarde dalen: “De Mexicaanse peso, de Braziliaanse real en de Zuid-Afrikaanse rand verloren sinds begin dit jaar meer dan 20 procent van hun waarde. De Nigeriaanse naira, de Indonesische roepie, de Colombiaanse peso en de Russische roebel verloren meer dan 15 procent.” Voordeel voor die landen is dat de producten die ze maken zo goedkoper worden. Alleen hebben ze daar nu niets aan omdat de handel ook lijdt onder corona. Nadeel is dat het lenen van geld duurder wordt en om de gevolgen van corona te bestrijden moeten ze nu lenen. 

Een voorbeeld. Stel Brazilië moet ter waarde van $ 1 miljard dollar lenen en dat waren tot voor kort 10 miljard real. Dan moet het land nu 12 miljard real aan obligaties uitzetten om op de wereldmarkt dezelfde hoeveelheid product te kunnen kopen. Wat betaalt het land dan? Stel de rente was 5%. Dan betaalde Brazilië eerst 500 miljoen real aan rente, 5% van 10 miljard. Als die 10 procentpunt stijgt dan is de rente nu 5,5%. Door de gedaalde munt en gestegen rente moet het land nu 660 miljoen real (5,5% van 12 miljard) rente betalen: bijna 30% meer. Die eenmalige lening om corona te bestrijden betekent dus dat het land gedurende de looptijd van de lening, jaarlijks 660 miljoen real meer aan rente moet betalen. Geld dat via belastingen moet worden opgehaald en dat niet kan worden besteed aan gezondheidszorg of onderwijs. 

Aangezien het belastingsysteem in Brazilië in feite regressief is, hoe rijker je bent hoe minder je procentueel gezien betaalt, betekent dit dat met name de armen het gelag betalen. Betalen in de vorm van extra belastinggeld of in de vorm van bezuinigingen op onderwijs, sociale- en medische voorzieningen. De rijke Brazilianen, als die hun kapitaal niet ook laten ‘vluchten in dollars’, zullen erop vooruit gaan. Zij zullen die obligaties kopen, want buitenlands kapitaal is er niet meer. Zij krijgen er 660 miljoen real per jaar bij en betalen via de belastingen maar marginaal mee. 

Als dit gebeurt en toch al kwetsbare landen zo nog kwetsbaarder worden, moet ‘effectenverkeer’ dan wel een cruciaal proces zijn? Zou ‘kapitaal’ dat nu in milliseconden van de ene naar de andere kant van de wereld flitst, niet veel meer aan banden moeten worden gelegd. Zeker in tijden van crisis? Aan banden omdat het ‘flitsen’ de positie van de zwakkeren verder verzwakt en die van de sterken verder versterkt? Zou het niet juist cruciaal zijn om dit proces meteen aan banden te leggen en het in tijden van crisis stil te leggen?

‘Maar dan beperk je het recht van de belegger om zijn eigendom, de obligaties, te verkopen en dan kan het dus zijn dat die belegger geld verliest,’ kun je tegenwerpen. Nee, het recht van de eigenaar om zijn obligaties te verkopen+ wordt niet aangetast. De eigenaar kan ze nog steeds verkopen, alleen nu even niet. En ja, dat kan betekenen dat ze, als er weer mag worden gehandeld, minder waard zijn en hij geld verliest. Maar daar hoeven we geen medelijden mee te hebben, verliezen is immers een van de risico’s van beleggen. Via dat verlies betaalt de belegger dan mee aan de kosten van het bestrijden van de crisis. Kosten die nu alleen bij de belastingbetaler worden gelegd.