De Braziliaanse ondernemer Ricardo Semler heeft een succesvolle keten van bedrijven gebouwd. Bedrijven waarin iedereen mee kan beslissen en mee kan delen in de winst, maar ook in het verlies. Medewerkers krijgen de ruimte om mee te denken en te besluiten en worden uitgenodigd om zelf met alternatieven te komen. Hij gelooft in de kracht van geluk.

Illustratie: www.amazon.com

Na het lezen van Atlas Shrugged van Ayn Rand moest ik hieraan denken. Een roman van ruim duizend pagina’s die door de filosoof Hans Achterhuis de utopie van het kapitalisme wordt genoemd. In dit boek is de wereld langzaam ten onder aan het gaan aan het ‘socialisme’. Dit bestaat eruit dat de behoeften van de mensen centraal staan. Die behoeften moeten worden geledigd ook al gaat dat gepaard met forse verliezen en zelfs het faillissement van bedrijven. De overheden keken alleen maar naar die behoeften. Dit leidt tot steeds grotere ellende omdat steeds minder zaken functioneren. De beste ondernemingen gaan eraan onderdoor en hun eigenaren lijken van de aardbodem te verdwijnen.

Voor Rand en haar volgers was dat logisch. Een ‘socialistisch’ systeem kan niet werken, het moet imploderen. Die volgers waren niet de minsten zoals onder andere Milton Friedman en Alan Greenspan, jawel de voormalig president van het Amerikaanse stelsel van centrale banken. Daarom waren zij fervente aanhangers van het onbegrensde kapitalisme en dus een zo klein mogelijke overheid. Een overheid die alleen maar voor de in- en externe veiligheid en de rechtspraak moet zorgen. De val van de Berlijnse muur en het uit elkaar vallen van de Sovjet Unie bevestigden de visie van Rand.

Ergens in het boek wordt de ‘ondergang’ van een bedrijf beschreven. De eigenaren van het bedrijf zijn fervente aanhangers van de ‘socialistische’ filosofie. Zij laten de werknemers de keus wie welk salaris krijgt en welk werk moet doen. Dit gaat natuurlijk helemaal fout. Er wordt meer uitgegeven dan er binnen komt. Er ‘werken’ steeds meer en nieuwe mensen die de ruif mee leegplukken en de beste medewerkers vertrekken. Uiteindelijk stort het bedrijf helemaal in. Medewerkers die een bedrijf runnen dat kan natuurlijk niet. Zonder duidelijke sturing van boven wordt dat chaos.

Als het bij een Braziliaans bedrijf werkt, zou het dan ook in andere landen en bij andere bedrijven kunnen werken? Zouden overheidsorganisaties ook op die manier kunnen werken? Zou dat veel ellende en ‘bonnetjesaffaires’ helpen voorkomen? En als altruïsme dan ook nog gezonder, stressbestendiger en gelukkiger maakt? Toch maar pleiten voor arbeiderszelfbestuur?