“Alleen smeltend landijs geeft zeespiegelstijging; het drijvende zee-ijs van de Noordpool smelt wel, maar door de Wet van Archimedes stijgt het zeeniveau daardoor niet.” Dit valt te lezen in een artikel van Martijn van Calmthout in de Volkskrant. In dit artikel schrijft hij over het smelten van de ijskappen aan de randen van Groenland. “Onder normale omstandigheden is de ijsmassa in die gebieden in balans: ’s zomers smelt het oppervlak wel, maar wordt het smeltwater vastgehouden door de samengepakte sneeuwlaag. Daarna vriest het in de winter vast aan het ijs.” Volgens Utrechtse experts is dit proces eind vorige eeuw uit balans geraakt: “De sneeuwlagen zijn verzadigd geraakt, zodat nieuw smeltwater grotendeels wegvloeit naar zee.”

Illustratie: www.peternagelkerke.nl

Een zorgwekkende ontwikkeling voor de mens. Het grootste deel van de mensheid woont immers in kuststreken en rivierdelta’s. Neem Nederland, dat is eigenlijk één grote rivierdelta. Het land ligt voor de helft onder de zeespiegel en als die zeespiegel stijgt, wordt dat deel steeds groter. Bij een lek in de kustverdediging staat dan nog meer van ons land onder water. Nederland is niet het enige land dat in dit schuitje zit, ook Bangladesh, de oostkust van de Verenigde Staten en vele andere drukbevolkte delen van de wereld liggen in de gevarenzone. Reden genoeg om je zorgen te maken. Niet over de planeet, die redt zich wel.

Toch slaat Van Calmthout de plank behoorlijk mis. Niet als hij beweert dat alleen landijs tot een daling van de zeespiegel leidt en het smelten van zee-ijs daar niet aan bijdraagt. Dat is correct. Maar is het werkelijk de Wet van Archimedes die ervoor zorgt dat smeltend zee-ijs niet tot een stijging van de zeespiegel leidt? Is dat niet wat cru, want als die wet de oorzaak is, wat gebeurde er dan voordat Archimedes hem uitvond? Steeg het zeewater toen wel? Dat smeltend zee-ijs niet tot een stijging van de zeespiegel leidt, is een gevolg van het feit dat het ijs op het water drukt. Drijvend ijs neemt net zoveel plek in als het water dat het wordt als het smelt. Zo bepaalt het al mede de hoogte van de zeespiegel. Dit in tegenstelling tot landijs. Dat is er de oorzaak van dat smeltend zee-ijs niet leidt tot een stijging van de zeespiegel en smeltend landijs daar wel aan kan bijdragen. Kan, omdat het eerst in de zee terecht moet komen.

Het was Archimedes die dit verschijnsel het eerste doorgronde en verklaarde en daarop zijn beroemde wet formuleerde. Beste meneer Van Calmthout, die wet verklaart dit verschijnsel, hij veroorzaakt het niet. Dat maakt de problemen voor de mens die het smeltende landijs veroorzaakt er niet minder om.